کسی که مصدود بوده، با تلاش فراوان موفّق شده است که در عصر روز نهم ذي الحجة، تنها به مدّت ۱۵ دقیقه، در صحرای عرفات وقوف اضطراری داشته باشد و قبل از غروب آفتاب، از آنجا به مشعر الحرام رفته و تنها حدود ۲ دقیقه قبل از غروب آفتاب، در مشعر الحرام وقوف اضطراری داشته است. آیا وقوف او در مشعر الحرام قبل از غروب آفتاب، صحیح بوده است؟

همچنین، او مجبور شده است که به جای بیتوته در منا در شب دوازدهم ذي الحجة، به مسجد الحرام برود و تا اذان صبح در آنجا به عبادت بپردازد، تا جایگزین یک شب بیتوته در منا گردد. آیا برای قبولی این عمل، بیداری بی‌وقفه شرط است و اگر برای چند لحظه یا چند دقیقه خواب غیر ارادی انسان را بگیرد، این عمل باطل می‌شود یا کفّاره‌ای را واجب می⁠‌کند؟

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

۱ . بنا بر روایات متواتر، وقوف در عرفات تا غروب آفتاب واجب است و اگر کسی قبل غروب آفتاب از آن خارج شود، مرتکب گناه شده است و بنا بر نظر ابو حنیفه، شافعی و احمد باید حیوانی را قربانی کند[۱] و بنا بر روایتی از اهل بیت باید شتری را قربانی کند و اگر نمی‌تواند باید ۱۸ روز روزه بگیرد[۲]، مگر اینکه جاهل بوده باشد؛ چراکه در این صورت، گناه و کفّاره‌ای بر او نیست[۳].

۲ . بنا بر روایات متواتر، وقت وقوف در مشعر، از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز عید است و به زنان، کودکان، پیران و سایر کسانی که عذری دارند رخصت داده شده است که شب عید در آن وقوف کنند و شب عید، از غروب آفتاب روز عرفه تا طلوع فجر روز عید است و برخی آن را از نیمه‌شب تا طلوع فجر روز عید دانسته‌اند. بنابراین، وقوف در مشعر قبل غروب آفتاب روز عرفه، صحیح نیست و کفایت نمی‌کند.

۳ . ترک بیتوته در منا در شب‌های یازدهم و دوازدهم ذي الحجة، برای کسی که عذری دارد جایز است إن شاء الله؛ چنانکه روایت شده است: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ ‌رَخَّصَ ‌لِرِعَاءِ ‌الْإِبِلِ فِي الْبَيْتُوتَةِ عَنْ مِنًى»[۴]؛ «رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم به چوپان‌ها رخصت داد که در منا بیتوته نکنند» و برای کسی که عذری ندارد نیز، هرگاه در مکّه مشغول عبادت باشد، جایز دانسته شده؛ چراکه «كَانَ فِي طَاعَةِ اللَّهِ»[۵]؛ «در اطاعت خداوند بوده است» و شکّی نیست که کارهای ضروری مانند توالت رفتن و خوردن و آشامیدن در حال گرسنگی و تشنگی، ناقض اشتغال به عبادت محسوب نمی‌شود و همچنین است چرت زدن ناخواسته، مگر اینکه به خوابی طولانی تبدیل شود؛ چراکه در این صورت، بنا بر روایتی از اهل بیت، باید گوسفندی را قربانی کند[۶].